Keyfiyyətli yuxu sağlam həyat sürməyimiz üçün önəmli faktorlardan biridir. Yuxunun mütəmadi olaraq bölünməsi və yuxuya gedə bilməmək bədənin və sinir sisteminin istirahətinin qarşısını alır və gün ərzində yorğunluğa, eləcə də məhsuldarlığımızın düşməsinə səbəb olur. Yuxu pozuqluğu bədəndə mütəmadi yorğunluqdan əlavə bir çox başqa xəstəliklərə də səbəb olur.
Problemin insomniya, narkolepsiya, yuxu apnesi kimi səbəblərinin olması mümkündür. Bunlardan əlavə psixoloji faktorlar, kabuslar, depressiya, ürək problemləri, dərmanlar, yaşam stili də yuxu problemlərinə səbəb ola bilər.
Xüsusilə də aşağıda qeyd edilən hallarda, həkimə müraciət etməyiniz tövsiyə olunur:
- Yuxu əsnasında həddindən çox xoruldama və ya nəfəssiz qalma;
- Gündəlik fəaliyyətlər zamanı yuxuya getmək;
- Yeni oyandığınıza baxmayaraq yorğun hiss etmək;
- Rahat yatmaq üçün gördüyünüz heç bir tədbirin işə yaramaması halı.
Yuxu pozğunluqlarının növləri:1. YuxusuzluqƏn çox görülən xəstəliklər arasında yuxusuzluğa rast gəlirik, bu da əhalinin 25% -ni əhatə edir. Depressiya və ya narahatlıq kimi bəzi əsas narahatlıqlar buna səbəb ola bilər. Yuxusuzluq gecə yuxuda qalmağın və yuxuda qalmağın mümkün olmaması olaraq təyin edilir. Baxmayaraq ki, normal istirahət müddəti 7 ilə 9 saat arasındadır, istirahət etmiş hiss etmək üçün hər insana indiviual olaraq dəyişən müəyyən saatlar lazımdır.
Yuxusuzluq insanların gündəlik həyatına təsir etdiyi üçün, bu problemdən əziyyət çəkənlər gün ərzində yuxulu hiss edir və gecələr yorğun olduqlarına baxmayaraq yuxuya getmələri çətin olur. Daxili yuxusuzluq; "narahat ayaqları” deyilən bu vəziyyət ayaqlarda qıcıqlanma əmələ gətirərək xəstəni onları hərəkət etdirməyə məcbur edir. Adətən gecə baş verir və yuxunu çətinləşdirir.
2. Yuxu apnesiYuxu apnesindən əziyyət çəkən insanın yuxu zamanı tənəffüsündə fasilələrin yaranması müşahidə olunur. Lakin bu qısamüddətli haldır və yüksək xorultu ilə normal nəfəs alınır.
Ümumiyyətlə yuxu apnesi xroniki bir xəstəlikdir ki, bu zaman REM mərhələsində olan insanın düzgün istirahət etməməsinə səbəb olan yüngül yuxuya getməsinə səbəb olur.
Bu simptomun ilk fərqinə varan adətən ailə üzvləridir, çünki insan bunu anlamır. Ən çox yayılmış yuxusuzluq növü olan
obstruktiv yuxu apnesi zamanı hava keçməsinə maneə törədən hava yollarında maneə əmələ gəlir. Ümumiyyətlə daha çox kilolu insanlarda görülür.
3. NarkolepsiyaBu nevroloji xəstəlik, yuxunun sinir mexanizmlərini dəyişdirən beyin anormallığından qaynaqlanır. Hər hansı bir yerdə 2-5 dəqiqə yuxuya gedə və təmiz hisslərlə oyana bilmək, oyanma saatlarında ani yuxu epizodlarından ibarətdir. Bu, avtomobil idarə edərkən, danışarkən və ya sadəcə gəzərkən baş verə bilər. Bu insanlarda yavaş dalğalı yuxu yoxdur və birbaşa REM-ə gedirlər.
4. REM yuxusu ilə əlaqəli davranış pozğunluqlarREM yuxuda bədən iflicidir. Əgər o iflic olmasaydı, xəyallarımızı təmsil edərdik. REM yuxu ilə əlaqəli pozğunluqda (neyrodejenerativ xəstəlikdir) xəstələr özünü yuxuda hiss etdiyi üçün, xəbərdar olmadan ayağa qalxır və hərəkət edir.
5. Yavaş dalğalı yuxu ilə əlaqəli pozğunluqlarBu mərhələdə, xüsusən 4-cü yuxu fazasında (ən dərinlərdən biri), bəzi insanlar yuxu gəzintisi, gecə enurezi (yatağı islatmaq) və gecə qorxuları kimi normal olmayan davranışlarla qarşılaşırlar. Enurezi vəziyyəti, oğlan və qız uşaqlarında çox tez-tez baş verən bir dəyişiklik növüdür.
6. Yuxuda gəzinti7. Gecə qorxularıGecə qorxuları ən çox 3 ilə 7 yaş arasındakı uşaqlarda olur. Uşaq tərləyə və ya ağır nəfəs ala bilər, şok vəziyyətindədir və çox yönəlməmiş ola bilər.
