Epilepsiya bütün dünyada təxminən 50 milyon insanda görülən, xroniki, yoluxucu olmayan beyin xəstəliyidir. Xəstəlik təkrarlanan tutmalarla xarakterizə olunur. Bu qıcolmalar bədənin hər hansı nahiyəsində (qismən qıcolmalar) və ya bütün bədəndə (ümumi qıcolmalar) qısamüddətli qeyri-ixtiyari qıcolmalar kimi özünü göstərir və bəzən huşunu itirmə, bağırsaq və ya sidik kisəsi funksiyalarına nəzarətin itirilməsi ilə müşayiət olunur.
Tutmalar bir qrup beyin hüceyrəsində həddindən artıq elektrik ifrazatlarının nəticəsidir. Belə ifrazatlar beynin müxtəlif yerlərində baş verə bilər. Tutmalar yaddaşdakı kiçik pozğunluqlardan və ya əzələ spazmlarından tutmuş şiddətli, uzunmüddətli qıcolmalara qədər dəyişə bilər. Tutmalar da tezliyə görə dəyişə bilər, ildə bir dəfədən az və ya gündə bir neçə dəfə baş verir.
Tək bir qıcolma epilepsiya demək deyil (dünyada insanların 10%-ə qədəri həyatı boyu bir dəfə tutma keçirmişdir). Epilepsiyadan iki və ya daha çox səbəbsiz qıcolmadan sonra şübhələnmək olar.
Tutmaların xüsusiyyətləri dəyişkəndir və pozğunluğun beynin harada başladığından və nə qədər yayıldığından asılıdır. Müvəqqəti simptomlar, məsələn, oriyentasiya və ya şüurun itirilməsi, habelə hərəkət, hissiyat (görmə, eşitmə və dad daxil olmaqla), əhval-ruhiyyə və ya digər idrak funksiyalarında pozğunluqlar baş verə bilər.
Tutma keçirən insanlarda digər fiziki problemlər də (məsələn, qıcolmalarla əlaqəli qırıqlar və qançırlar) olma ehtimalı daha yüksəkdir. Onlarda anksiyete pozğunluqları və depressiya kimi psixoloji problemlərə daha çox rast gəlinir. Epilepsiyadan əziyyət çəkən insanlar arasında vaxtından əvvəl ölüm riski ümumi əhalidən üç dəfə çoxdur.
Unutmayın, epilepsiyada erkən diaqnoz həyat xilas edir!
Epileptik tutma zamanı nə etməli? Dilini dişləməməsi üçün epileptik bir insanın ağzına sərt bir cisim qoymaq yanlışdır. Sərt cisim xəstənin dişlərini qıra və ya boğazını tıxayaraq nəfəs almasına mane ola bilər.
Buna görə də, epileptik tutma zamanı xəstəni yan tərəfi üstə yatırmaq lazımdır. Bu şəkildə tutma zamanı tüpürcək və ya qusma varsa, xəstənin boğazına getməsinin qarşısı alınır. Xəstənin başını çırpmaması üçün altına yastıq/dayaq qoyulmalı, ətrafındakı zərərli əşyalar uzaqlaşdırılmalı və eynəklər çıxarılmalıdır. Bununla yanaşı, ətrafı boşaldaraq insanın rahat nəfəs almasına da şərait yaradılmalıdır.
